Ziekteverzuim in cijfers

Verzuim is een belangrijke kostenpost en iedere organisatie wil een zo laag mogelijk verzuimcijfer. Maar waar spreken we eigenlijk over, als we het over verzuimcijfers hebben? De meest gebruikelijke cijfers waarover organisaties rapporteren zijn:

• Het verzuimpercentage. Dit is het totaal aantal ziektedagen ten opzichte van het totaal aantal werkdagen in een kalenderjaar.
• Het percentage werknemers dat heeft verzuimd. Dit is het aantal werknemers dat verzuimd heeft ten opzichte van het totaal aantal werknemers.
• De verzuimfrequentie. Dit is hoe vaak werknemers zich ziek melden. 
• De verzuimduur. Dit is het gemiddeld aantal werkdagen dat iemand afwezig is geweest vanwege ziekte.

Volgens de AVG mag je als werkgever niet vragen naar de aard van de ziekte of de klachten of de oorzaak daarvan. Wanneer de werknemer hier uit zichzelf over vertelt, is het niet toegestaan om dit te registreren.  

Verzuimpercentage stijgt

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) publiceert ieder kwartaal de ziekteverzuimpercentages in Nederland. In het derde kwartaal van 2024 lag het ziekteverzuim met 4,9% iets hoger dan in het derde kwartaal van 2023 (4,8%). Dit betekent dat van de 1000 te werken dagen er 49 werden verzuimd vanwege ziekte. Het CBS vergelijkt de verzuimpercentages altijd met een jaar eerder en niet met een kwartaal eerder, vanwege de seizoenseffecten bij ziekteverzuim. 

Het ziekteverzuimpercentage laat al jaren een stijgende lijn zien. Als we naar de ziekteverzuimpercentages van het afgelopen decennium kijken – en daarbij inzoomen op het derde kwartaal – zien we van 2014 tot en met 2016 een verzuimpercentage van 3,5% in het derde kwartaal. Daarna stijgt het percentage ieder jaar, met een hoogtepunt in het derde kwartaal van 2022, toen het percentage op 5% lag (dit was in de coronaperiode). Vorig jaar zagen we een daling en dit jaar weer een kleine stijging van het verzuimpercentage in het derde kwartaal.

Verzuim per sector

In het derde kwartaal van 2024 lag het verzuimpercentage in de gezondheids- en welzijnszorg met 6,9% het hoogst. Ook in het openbaar bestuur en in de industrie lag het verzuimpercentage met 5,7% boven het gemiddelde. In de specialistische zakelijke dienstverlening werd het minst verzuimd, met een verzuimpercentage van 3,3%. Ook in de horeca en de handel en verhuur in onroerend goed lag het verzuimpercentage laag (3,4%). 

Verzuim per bedrijfsgrootte

Traditiegetrouw is het verzuimcijfer het laagst bij de kleinste bedrijven. In Q3 van 2024 hadden bedrijven met minder dan tien werknemers te maken met een verzuimpercentage van 2,6%. Bij middelgrote bedrijven lag dit percentage op 4,3%. Bedrijven met honderd werknemers of meer hadden een verzuimpercentage van 5,5%.

Werknemers die verzuimen

Ieder jaar voert het CBS samen met TNO de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) uit. Uit de NEA 2023 (de meest recente versie op moment van schrijven) blijkt dat ongeveer de helft van de werknemers (50,8%) aangeeft het afgelopen jaar verzuimd te hebben. Dit percentage ligt bij vrouwen hoger dan bij mannen, respectievelijk 54,1% en 47,7%. 

Wanneer we kijken naar de verschillende leeftijdscategorieën, zien we dat oudere werknemers minder verzuimen. In de leeftijdscategorie 65 tot 75 jaar heeft 35,7% het afgelopen jaar een keer verzuimd, terwijl de groep 25-34-jarigen met 58,7% het meest verzuimde. In deze laatste groep was ook de verzuimfrequentie het hoogst (1,61 keer, tegen 1,14 keer bij de 65-75-jarigen).

Verzuimoorzaken

Hoewel werkgevers de verzuimoorzaken niet mogen registreren, kan hier in een anonieme enquête van CBS en TNO wel naar gevraagd worden. Uit de NEA 2023 bleek dat griep en verkoudheid de meest voorkomende klachten waren. Ook psychische klachten komen relatief vaak voor bij verzuimende medewerkers. 

Uit cijfers die ArboNed en HumanCapitalCare in december 2024 publiceerden, blijkt het langdurig verzuim door stressgerelateerde klachten duidelijk te stijgen. Zij keken naar de periode van juli 2023 tot juli 2024 en zagen een stijging van 8% ten opzichte van een jaar daarvoor. Over de afgelopen vijf jaar bedraagt de toename zelfs 30%. De arbodienstverleners melden dat momenteel één op de vier verzuimdagen wordt veroorzaakt door stress.

Werkgerelateerde klachten

Overigens gaven bij de NEA 2023 de meeste werknemers aan dat het verzuim niet veroorzaakt werd door hun werk (73,8%). Bij 7,1% was dit wel het geval en met 12,3% kwamen de klachten deels door het werk. Wanneer het werk de oorzaak was, dan was er veelal sprake van een te hoge werkdruk, besmetting op het werk of lichamelijk zwaar werk.

Verzuimduur

Wanneer we kijken naar verzuim, kunnen we een onderscheid maken naar lengte. We onderscheiden kort verzuim (maximaal één week), middellang verzuim (tussen een week en zes weken) en langdurig verzuim (langer dan 6 weken). Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2023 blijkt dat er gemiddeld 8 dagen wordt verzuimd.

Lees ook: 

• Langdurige arbeidsongeschiktheid leidt vaak tot minder kans op terugkeer 
• Grip op griep: vijf tips om kort ziekteverzuim de baas te worden

Hoewel er dan geen sprake is van langdurig verzuim, blijft langdurig verzuim wel een belangrijk aandachtspunt. Uit het Trendrapport van Nationale Nederlanden over de ziekteverzuimcijfers blijkt dat vooral het langdurig verzuim bij jongere werknemers (25-35 jaar) zorgwekkend is. Bij deze groep nam het aantal 42e-weekmeldingen in 2023 met bijna 5% toe. Maar ook het totale aantal WIA-aanvragen nam met 15% toe, wat betekent dat het aantal mensen dat langer dan twee jaar ziek is, blijft stijgen.

Kosten ziekteverzuim

Een zieke werknemer kost geld. Veel geld. Volgens MKB Servicedesk ben je al snel 2,5 keer het dagloon van je medewerker kwijt. Het gaat gemiddeld om € 250 tot € 400 per dag, en dit bedrag kan nog verder oplopen. Het gaat dan om directe kosten, zoals het doorbetalen van het loon en de interne verzuimbegeleiding, maar ook om indirecte kosten, zoals het verlies van productie of dienstverlening of de kosten voor vervangend personeel. 

Doorwerken bij ziekte

Veel werknemers voelen druk om door te blijven werken als zij ziek zijn. Markteffect deed onderzoek voor Nationale Nederlanden onder duizend werknemers en duizend werkgevers. Hieruit blijkt dat meer dan de helft van de werknemers doorwerkt als ze griep hebben. Bij werknemers die thuis kunnen werken, is dit zelfs twee op de drie. Bijna de helft van de werkgevers blijkt er ook van op de hoogte te zijn dat werknemers zich niet ziek melden, terwijl ze wel ziek zijn. 

• Lees ook: Bijna de helft van zieke werknemers werkt gewoon door uit angst

“De drempel voor werknemers om zich ziek te melden lijkt hoger te zijn geworden”, aldus Igno Schings, directeur Inkomen Collectief bij Nationale Nederlanden. “Een belangrijk signaal voor werkgevers. Want doorwerken terwijl je ziek bent, betekent een groter risico om uiteindelijk langere tijd ziek te zijn.” 

Oorzaken van gezondheidsproblemen

Ziekteverzuim heeft natuurlijk alles te maken met gezondheid. Eind 2024 heeft het kabinet de beleidsagenda “Gezondheid in alle beleidsterreinen” uitgebracht, als een reactie op het SER-advies “Gezond opgroeien, wonen en werken” uit december 2023. 

Gezondheidsproblemen hebben vaak een stapeling van oorzaken. De oorzaken, en dus ook de oplossingen van gezondheidsproblemen, liggen grotendeels buiten de zorg, zeker bij kwetsbare groepen. Denk aan maatschappelijke achterstanden, zoals armoede, schulden, een onzekere werksituatie en een ongezonde leefomgeving, die elkaar vaak versterken en ook zorgen voor gezondheidsachterstanden. Daarom richt het kabinet zich met de beleidsagenda “Gezondheid in alle beleidsterreinen” naast goede zorg ook op goede werkomstandigheden en dat mensen in een gezonde omgeving wonen.

SER-advies: inclusievere en gezondere arbeidsmarkt

In het SER-advies dat voorafging aan deze beleidsagenda, adviseert de Sociaal-Economische Raad een domeinoverstijgende aanpak, gericht op het gezondheidsdomein, de arbeidsmarkt, de sociale zekerheid, het sociaal domein, het onderwijs en de leefomgeving. Met betrekking tot de arbeidsmarkt adviseert de SER het kabinet ervoor te zorgen dat iedereen die het kan, goed betaald werk kan verrichten. Er moet volgens de SER dringend werk worden gemaakt van een inclusievere en gezondere arbeidsmarkt. “Werk is op zichzelf genomen het beste medicijn, maar het is nog niet voor iedereen even toegankelijk, duurzaam of van voldoende kwaliteit”, zo is te lezen in het advies. 

Om dit te bereiken adviseert de SER onder meer om te zorgen voor meer vaste banen. Onder andere door het voor werkgevers aantrekkelijker te maken om arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd aan te bieden en door het gebruik van andere contractvormen beter te reguleren. Ook een goede opleiding van de (potentiële) beroepsbevolking is van belang, zodat zij zich kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden en transities. 

Daarnaast adviseert de SER om werkgevers fiscaal te stimuleren als zij investeren in de gezondheid en vitaliteit van medewerkers. Hierbij wijst de SER erop dat deze investeringen nu worden gezien als loon, waarover loonbelasting betaald moet worden. Dat maakt deze investeringen niet bepaald aantrekkelijk. Ook moeten gezondheidsrisico’s op en door het werk beheerst of beperkt worden en het combineren van werk en mantelzorg bevorderd en gefaciliteerd worden.