Generatie burn-out of workflow: hoe voorkom je verzuim bij jonge medewerkers?

De jeugd heeft de toekomst! En daarom besteedt werkgevend Nederland veel tijd en geld aan het vinden, binden en boeien van dit jonge talent. Maar steeds meer jonge werknemers vallen langdurig uit, veelal door mentale problemen. 

De (verzuim) cijfers liegen er niet om

Onder jongere werkenden zien we de laatste jaren een enorme toename van burn-outklachten. Ruim 23% van de mannen en 29% van de vrouwen tussen de 18-34 jaar ervaart dergelijke klachten, blijkt uit onderzoek van kennisinstituut TNO. Prestatiedruk, levensonzekerheid en sociale druk zijn de belangrijkste oorzaken van stress bij jonge professionals. Ze voelen zich vaak gedwongen om te presteren, zowel op het werk als sociaal, met het constante gevoel alles perfect te moeten doen. Altijd bereikbaar zijn, zorgtaken en de balans tussen werk en gezin dragen hieraan bij. Daarnaast zorgen maatschappelijke, financiële en carrièreonzekerheden voor extra spanning. 

• Lees ook: Ziekteverzuim in cijfers

Wat vinden jongeren belangrijk als het op werk aankomt?

Voordat we afdalen naar de oorzaken van het verzuim, kijken we eerst naar de belangrijke elementen van werk. Plezier, ontwikkeling en impact maken, dat is wat de jonge werknemer zoekt in werk. Dat blijkt onder meer uit onderzoek van Careerwise onder 1300 young professionals tussen de 18-35 jaar oud. Opvallend is dat de onderzoeksresultaten in 2024 een sterke toename in het belang van mentaal welzijn en financiële zekerheid tonen.

Jongeren verwachten een veilige en goed georganiseerde omgeving. Werken graag bij een bedrijf waar ze impact kunnen maken en autonomie ervaren. En waar ze oude ‘systemen’ mogen en kunnen bevragen. Zoals: wat is een glazen plafond? Waarom kan ik niet rechtstreeks bij de directeur binnenlopen met mijn idee?

Elementen die het vuurtje van jonge medewerkers kunnen doven

Uit diverse onderzoeken blijkt dat een gebrek aan autonomie en flexibiliteit in uren belangrijke dissatisfiers zijn voor jongeren. Psycholoog en burn-out expert Tooske van Urk Dam, die zich regelmatig inzet voor Compagnon, herkent deze trend. 

“Jongeren willen naast een fijne en open organisatiecultuur ook zelf hun werk kunnen vormgeven”, voegt ze daar nog aan toe. Dan hebben we het over ‘Jobcrafting’, ofwel jouw werk meer en meer naar jouw persoonlijke voorkeuren en kwaliteiten ontwikkelen. Door veelal kleine aanpassingen kun je hierdoor vaak stressverhogende of energievretende elementen uit jouw werk anders inrichten of zelfs minimaliseren.”

Wat jij als werkgever kan doen voordat het vuurtje bij jouw jonge talent dooft

Dat is voor Tooske heel helder: verwachtingen managen én laagdrempelig hulp aanbieden. De verwachtingen van de jonge medewerker komen vaak niet overeen met de werkelijkheid. Bij binnenkomst geeft de organisatie aan dat alles bespreekbaar is en er altijd hulp gevraagd kan worden. In de praktijk zie je dat de cultuur die vooraf geschetst werd, er niet is: de medewerker ervaart geen veilige omgeving en durft of kan niet aankloppen bij de leidinggevende over zijn werkgerelateerde stressklachten. Daarbij speelt ook dat jongeren zich vaak schamen, omdat ze zich nu eenmaal in een prestatiemaatschappij bevinden. 

Ondanks dat we de afgelopen 20 jaar steeds meer hebben geleerd over stress en burn-outklachten, ontbreekt het organisaties, het HR-team en de leidinggevende vaak aan actuele kennis. “Chronische stress is geen fysieke ziekte en dus niet iets wat je met een regulier verzuimbeleid op fysieke ziekten ondervangt. Het is belangrijk dat leidinggevenden worden getraind om symptomen te herkennen en zo gericht en preventief beleid en bijbehorende acties kunnen ontwikkelen”. Het aanleren en gebruiken van gesprekstechnieken, waarbij (h)erkenning, vertrouwen en openheid voorop staan, is daarbij belangrijk.

Veilige werkomgeving is cruciaal

Volgens Tooske is een goed ingerichte werkomgeving cruciaal bij de preventie van langdurig verzuim door stress bij medewerkers. 

Binnen een organisatie is er vaak een push op prestatiedrang en meer schaamte om (soms snel) toe geven dat je stress ervaart. Thuis is dat gemakkelijk voor een werknemer. Als je daar klachten ervaart stap je wel makkelijk naar een fysio, coach of psycholoog voor hulp. Je voelt je veiliger om erover te praten en hulp te zoeken. In eerste instantie bij fysieke klachten, zoals spanningshoofdpijn en rugklachten, niet kunnen slapen, maar daarna wellicht de psycholoog via de huisarts. Die laagdrempeligheid mag veel meer in een organisatie komen, want de kern van werkgerelateerde stress ligt binnen de organisatie, daar ontstaat de stress. 

“Bouw als werkgever een veilige omgeving waar werkstress geen taboe is, maar juist een actief en open gespreksonderwerp. En wees niet bang dat – als je werkstress en werkdruk bespreekbaar maakt – je de gedachte voedt bij potentiële nieuwe collega’s dat dit dan vast vaak voorkomt binnen jouw organisatie.”

Daarnaast pleit Tooske ook voor het aantrekken van een arbeids- en organisatiepsycholoog (waarbij werkstress en het voorkomen daarvan een onderdeel is van de studie), een coach en bijvoorbeeld voldoende sportfaciliteiten voor medewerkers om vitaliteit te bevorderen. 

• Lees ook: Margriet Formanoy (Trimbos Instituut): “Werkstress is niet alleen een kwestie van werk”

Van burn-out naar workflow en jobcrafting

De belangrijke uitsmijter die Tooske nog heeft? Zij pleit voor een positieve herpositionering van de term burn-out. “De vraag is niet hoe voorkomen we een burn-out, maar hoe creëren we een cultuur van workflow en jobcrafting? Een cultuur waar energiegevers en energienemers goed in balans zijn. Hoe kun jij je werk zodanig omvormen dat het beter bij je past en je stressverhogende elementen kunt verminderen?”

Het structureel inzetten van een talentscan of ontwikkelscan geeft hierbij een duidelijke richting van de ‘fit’ van de medewerker met het werk of de organisatie. Het craften/vormgeven van het werk, in combinatie met voldoende autonomie en flexibiliteit, zijn de belangrijke ingrediënten om jonge medewerkers duurzaam inzetbaar te houden.”

Het is echt een illusie dat jongeren hun hele loopbaan in hetzelfde bedrijf blijven werken. Ondanks dat jij als werkgever veel hebt geïnvesteerd, wellicht een opleiding hebt betaald en dus commitment verwacht, kijken jongeren hier echt anders tegenaan. Natuurlijk vinden ze financiële zekerheid belangrijk, maar de wetenschap dat het gras ergens anders groener is (zoals een aangename werkcultuur) zorgt ervoor dat ze om zich heen kijken en de benen kunnen nemen. Communicatie is hierin belangrijk. Spreek bij de start met jouw jonge talent af dat jullie er samen alles aan gaan doen om tot een mooie en langdurige synergie te komen. Maar zonder taboe: laat jouw jonge talent weten dat hij/zij het gewoon bespreekbaar kan maken als het moment komt dat het gras elders groener lijkt.