Dít is de kortste route naar herstel

”De corona-periode heeft een duidelijke verandering in verzuim teweeggebracht. Vóór de pandemie lag het verzuim in Nederland rond de 4%, nu is dat meer dan 5% – we zien een toename van zo’n 25%. Als we het verzuim terugbrengen naar het oude niveau, zou dat een cruciaal effect hebben op het terugdringen van de arbeidsmarktkrapte. Van verzuimmanagement een topic maken aan de directietafel loont dus.” Dat zegt Annabelle Hagoort. Zij is CEO van Acture, private uitvoerder sociale zekerheid.

Het griepseizoen is in volle gang, dat zien jullie vast in de verzuimcijfers?

“Ik werk nu zeven jaar bij Acture. Voorheen zagen we duidelijke pieken in de wintermaanden, zoals januari, februari, november en december, veroorzaakt door het griepseizoen. Maar sinds corona is dat veranderd. We zien nog steeds pieken in het voor- en najaar, maar het verzuim blijft het hele jaar door hoog. Dat komt deels door meer soorten virussen, die zorgen voor kortdurende ziekmeldingen. Maar ook de mentale gezondheid speelt een grote rol en is inmiddels de op één na grootste oorzaak van verzuim.” 

• Lees ook: Ziekteverzuim in cijfers

Hoelang duurt verzuim bij het ontbreken van mentale fitheid?

“Zonder goede begeleiding duurt het verzuim bij psychische klachten net zo lang als bij mensen met een levensbedreigende ziekte.”

Dat verwacht je niet.

“Wij dachten ook: dit kan toch niet waar zijn? Daarom zijn we enkele jaren geleden samen met Impact Centre Erasmus aan de slag gegaan om te onderzoeken hoe we de verzuimduur flink konden verkorten. En met resultaat. Onze verzuimbegeleidingsaanpak heeft bij verschillende organisaties aantoonbaar geleid tot het terugdringen van psychisch verzuim met maar liefst 40%.

Belangrijk onderdeel is de wet- en regelgeving. Niet het meest inspirerende deel, maar het is een verplichte route die je als werkgever moet volgen. Daarin ondersteunen wij werkgevers als private uitvoerder en zetten we in op moeilijke dingen makkelijk maken. 

Maar het echte verschil maak je bij preventie en activatie. Die aanpak begint bij het vroegtijdig signaleren van problemen én echt actie ondernemen. Er zijn vaak signalen die naderend uitval inluiden. Door op basis van die kleine indicaties vroeg met je medewerkers in gesprek te gaan, kun je langdurig verzuim voorkomen. Deze signaalkaart vind je in onze orange paper psychisch verzuim.

Valt iemand dan toch uit met mentale klachten, dan is het  cruciaal om in de tweede of derde week van het verzuim contact te houden. Laat oprechte aandacht zien als werkgever: bel regelmatig, nodig iemand uit voor een kop koffie op kantoor en zorg dat je elkaar weer even in de ogen kunt kijken. Richt je daarnaast op wat wél mogelijk is. Die aanpak kan niet alleen de werkrelatie versterken, maar ook de verzuimduur drastisch verkorten. En daar wordt uiteindelijk iedereen beter van.”

Waarom is die begeleiding zo belangrijk?

“Vooral voor mensen bij wie de mentale fitheid laag is, lijkt de drempel om actie te ondernemen torenhoog. Ze zijn tenslotte niet voor niets uitgevallen. Het is dan ontzettend lastig zelf te overzien hoe je weer uit die situatie kunt komen. 

Maar juist deze mensen zijn vaak enorm gemotiveerd om weer stappen te zetten. Ervaring leert ons dat niemand ervoor kiest om thuis te zitten of ziek te zijn.”

Je hebt ook mensen met een zware burn-out, waardoor zelfs uit bed komen een té grote opgave is, toch?

“Natuurlijk zijn er situaties waarin zelfs een paar uur werken écht niet mogelijk is. Maar het merendeel van de mensen is juist geholpen als ze een paar uur per week in het proces kunnen blijven. Door te kijken naar wat diegene wél kan en nodig heeft, ontstaan er veel mogelijkheden.” 

Over hoeveel mensen hebben we het eigenlijk?

“Als je kijkt naar onze cijfers: van de 110.000 tot 120.000 ziekmeldingen per jaar is zo’n 70-80% verzuim zonder medische aanleiding.”

 70-80% zonder medische aanleiding. Is het ontbreken van mentale fitheid echt iets van deze tijd?

“Data wijst uit dat psychische klachten al veel langer een rol spelen in verzuim, maar vaak niet als zodanig herkend werden. Omdat deze klachten zich ook vaak uiten in lichamelijke symptomen zoals hoofdpijn, vermoeidheid en allerlei andere pijntjes.

Wel staan huidige generaties meer onder druk, door bijvoorbeeld de uitdagingen op de woningmarkt, social media, financiële stress en mantelzorg. Bovendien lijkt er tegenwoordig meer ruimte te zijn om aan te geven dat je het even niet meer overziet of dat je het lastig hebt.”

• Lees ook: Margriet Formanoy (Trimbos Instituut): “Werkstress is niet alleen een kwestie van werk”

Hoe beoordeel je wat iemand met psychische klachten nog wél of niet kan?

“In Nederland is het zo dat de zieke medewerker en/of de arts bepalen of er sprake is van een ziekmelding. De werkgever heeft hierin geen stem.

Het kan voorkomen dat mensen die situatie misbruiken. Maar van de 110.000 tot 120.000 ziekmeldingen hebben we het dan over een heel klein groepje. Dus organiseer activatie vanuit de gedachte dat mensen niet ziek willen zijn. Vertrouw erop dat als je mensen adequaat begeleidt – met het juiste contact op het juiste moment – ze in beweging komen. Dat klinkt wellicht wat filosofisch, maar onze data laat zien dat het écht werkt.”

Het optreden van een leidinggevende is dus superbelangrijk. Waar ligt de uitdaging?

“De uitdaging is dat die leidinggevende, doordat iemand uitvalt, het zelf drukker krijgt. Want er komt nog meer werk bij, en dan is er geen tijd meer voor de collega die juist zo verlegen zit om ondersteuning. Het is cruciaal dat juist die leidinggevende tijd vrij kan maken voor een dagelijks belletje naar een collega. En dat hij of zij inzet op het voorkomen van verzuim.”

Is verzuim vaak het gevolg van privéomstandigheden in plaats van werk?

“Vaak is er sprake van een combinatie. Uit onze ervaring van de afgelopen 16 jaar zien we vier hoofdthema’s die verzuim beïnvloeden: mentale – , fysieke -, carrière- en financiële fitheid. Door knelpunten in een van de thema’s, of een combinatie ervan, ontstaat verzuim.

Carrièrefitheid gaat bijvoorbeeld over de vraag of je de ontwikkelingen binnen je organisatie nog bij kunt houden. Financiële fitheid kan te maken hebben met het niet kunnen betalen van de hypotheek omdat je partner werkloos is geraakt en je ook nog een studerend kind hebt.

Deze factoren leiden vaak tot spanningsklachten. Als je kunt achterhalen waar het knelpunt zit, kun je verandering in gang zetten. Daarom hebben wij een platform ontwikkeld – Evermood – dat preventie centraal stelt op basis van de onderliggende data. Met het platform kun je als werkgever gericht interventies inzetten op deze vier thema’s, om verzuim te voorkomen.”

Hoe doen wij het in Nederland op preventief gebied?

“Daar liggen nog wel kansen. We hebben het hier in Nederland al jaren over duurzame inzetbaarheid. Dit vraagt om een collectief besef dat het anders moet en dat werkgevers hier een actieve rol in kunnen vervullen, om te bouwen aan een gezonde en vitale werkvloer.”

Doen ze het in andere landen beter?

“Een land ontwikkelt zich naar hoe wet- en regelgeving is ingericht. In Nederland ligt de nadruk op re-integratie. Werkgevers zijn verplicht om actief mee te werken aan het herstel van een werknemer. Doe je dat niet conform regelgeving, dan zal je als werkgever zelfs een derde ziektejaar moeten betalen. Dat maakt dat bedrijven investeren in re-integratieactiviteiten.

In Duitsland, bijvoorbeeld, werkt het heel anders. Daar vallen zieke werknemers na zes weken onder een collectieve regeling. De preventiemarkt heeft zich in Duitsland veel sneller ontwikkeld dan in Nederland, want daar is de aanpak veel meer gericht op het voorkomen van ziekte.”

Moet de werknemer op tijd aan de bel trekken, of is het juist aan het bedrijf om signalen op te vangen?

“Ik denk dat beide belangrijk zijn. Werkgevers kunnen die verantwoordelijkheid niet helemaal van werknemers overnemen, maar ze moeten wél zorgen voor een werkomgeving waarin mensen hun werk goed aankunnen binnen de tijd die er is. Dat betekent ook dat er ruimte moet zijn voor persoonlijke groei, begeleiding en het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden. 

Tegenwoordig zie je dat vooral jongere werknemers hier heel kritisch naar kijken. Ze willen weten of een werkgever aandacht heeft voor mentale gezondheid. Het gaat niet alleen om ingrijpen als het misgaat, maar ook om zorgen dat problemen überhaupt worden voorkomen.

• Lees ook: Generatie burn-out of workflow: hoe voorkom je verzuim bij jonge medewerkers?

De voordelen? Die zijn duidelijk. Bedrijven die dit goed aanpakken, hebben vaak minder ziekteverzuim en medewerkers die sneller weer op de been zijn. Zulke werkgevers helpen echt om een gezonde werkcultuur te bouwen. Dat is niet alleen goed voor de mensen die er werken, maar ook voor de toekomst van het bedrijf zelf. Het drukt niet alleen de kosten, maar biedt ook onderscheidend vermogen door goed werkgeverschap.”