Zorg voor zorgmedewerkers laat nog te wensen over

Het tekort aan zorgpersoneel blijft een hardnekkig probleem. Niet alleen zal de werkdruk de komende jaren stijgen, ook gaat veel zorgpersoneel zelf met pensioen. Dit betekent ook dat de zorgmedewerker een sterkere onderhandelingspositie heeft. 

Door het tekort aan zorgpersoneel kunnen werknemers namelijk makkelijk overstappen naar een andere werkgever. Waar in 2015 ongeveer de helft van de werknemers dacht eenvoudig van baan te kunnen wisselen, is dit toegenomen naar ruim 4 op de 5 medewerkers in 2023. Om personeel te behouden, moeten zorgaanbieders dus meer investeren in het welzijn van hun werknemers.

Welzijn van zorgpersoneel is verbeterd

Veel zorgaanbieders doen meer moeite om het welzijn van hun werknemers te verbeteren. Daarnaast stimuleren leidinggevenden vaker de ontwikkeling van vaardigheden van hun personeel. In 2015 gaf een kwart van het zorgpersoneel aan dat hun leidinggevende hier aandacht aan besteedt, in 2023 ruim een derde. Daarnaast hebben zorgmedewerkers meer zeggenschap over de uitvoering van hun werk en is hun autonomie gegroeid.

• Lees ook: ABN AMRO: welzijn medewerkers sleutel tot groei

Ook is de balans tussen werk en privé verbeterd, al is deze laag in vergelijking met andere sectoren. Zo is de vrijheid in het opnemen van verlof gestegen van 36,9 procent in 2015 naar 40,3 procent in 2023 en is de vrijheid van eigen werktijden gestegen van 16,8 naar 20 procent. Met het geven van meer flexibiliteit willen zorginstellingen vooral voorkomen dat hun werknemers vertrekken en zich vervolgens aanbieden als zzp’er. 

Zorgsector blijft achter op gezondheid en veiligheid

Op het gebied van gezondheid en veiligheid blijft er in de zorg nog veel te winnen. Zorgpersoneel geeft vier keer vaker aan emotioneel belast te zijn dan personeel in andere sectoren. Vooral psychologen, artsen, sociaal werkers en verzorgenden ondervinden relatief veel druk.

Psychologen in het bijzonder ervaren dit het meest, met meer dan 60 procent die hun werk als emotioneel veeleisend beschouwt. De betrokkenheid die zij hebben bij hun patiënten, de overvolle wachtlijsten en de hoge werkdruk eisen hun tol. Hierdoor kampt 32 procent van de psychologen regelmatig met burn-outklachten, terwijl dit onder het totale zorgpersoneel gemiddeld 20 procent is.

Verder is het werk van zorgpersoneel fysiek zwaar; ruim 42 procent van het zorgpersoneel geeft dit aan. Voor verpleegkundigen, verzorgenden, laboranten en schoonmakers ligt dit percentage zelfs rond de 65 procent.

Veiligheid verslechterd

De veiligheid in de zorgsector is vorig jaar verslechterd. Personeel kreeg vaker te maken met incidenten. De Welzijnsmonitor laat zien dat 1 op de 10 zorgmedewerkers in het afgelopen jaar te maken heeft gehad met lichamelijk geweld door patiënten of hun naasten. In de retail, dat op een tweede plek staat, heeft ‘slechts’ 1 op de 55 werknemers met fysiek geweld te maken. De zorgsector spant hier dus verreweg de kroon.

Vooral de zorgverleners hebben met fysiek geweld te maken; kantoorpersoneel trekt het gemiddelde in de zorg omlaag. Zo is bijna 1 op de 5 sociaal werkers afgelopen jaar fysiek belaagd. Onder verzorgenden is het 1 op de 6 en onder verpleegkundigen en artsen 1 op de 8. Ook steekt de zorgsector sterk boven andere sectoren uit op het vlak van intimidatie, bedreigingen en ongewenste seksuele aandacht door patiënten.

Zorginstellingen aan zet om arbeidsomstandigheden te verbeteren

Het zorgpersoneel ondervindt veel last van dit fysieke geweld. De functies die het meest te maken hebben met geweldsincidenten kennen ook het hoogste langdurig verzuim. Uit de Werkgeversenquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat ruim de helft van de werkgevers geen nazorg hiervoor biedt, terwijl dit een fundamenteel onderdeel is van het waarborgen van gezondheid. Het gebrek aan nazorg kan een verklaring zijn voor het hoge langdurig verzuim onder werknemers met deze functies.

Daarnaast zijn lastige kwesties niet altijd bespreekbaar en weten werknemers niet altijd waar ze terecht kunnen voor vragen over veilig en gezond werken. Het is zaak om een cultuur te creëren waarin fysieke of emotionele belasting en algeheel welzijn van het zorgpersoneel bespreekbaar zijn.

Voorlichting, training en nazorg

Uit de Werkgeversenquête van het CBS blijkt dat bijna de helft van de zorgaanbieders ervaart dat agressie in 2023 is toegenomen, terwijl maar een kwart van hen trainingen geeft in omgaan met agressie. Het is juist van belang dat zorgmedewerkers beter getraind worden om hen handvatten te geven over hoe zij met zulke situaties om moeten gaan. 

Wanneer er wel een incident voorvalt is het leveren van nazorg essentieel. Het faciliteren van nazorg gebeurt nu slechts bij een derde van de werkgevers. Ook duidelijke gedragsregels voor patiënten, met officiële waarschuwingen en in extreme gevallen eventuele uitsluiting van behandeling, bieden kaders voor het zorgpersoneel om veilig hun werk te doen.

Al met al moeten de veiligheid, gezondheid en daarmee het algehele welzijn van zorgpersoneel voorop staan bij zorginstellingen, mede om uitstroom te verminderen van zorgpersoneel, dat immers een sterke positie op de arbeidsmarkt heeft. Preventie, signalering en nazorg zijn hierbij sleutelfactoren. Een meer gezonde en veilige werkomgeving zal ten goede komen aan zorginstellingen, de werknemers en uiteindelijk aan de patiënt.