De schaduwkant van te veel ondersteuning: wat is het verwende-werknemers-effect?

Medewerkers teveel ondersteunen heeft een schaduwkant. Een van die schaduwkanten is wat onderzoeker Jasmijn van Harten het ‘verwende-werknemers-effect’ noemt: wanneer medewerkers te veel ondersteund worden in de dagelijkse werkzaamheden, worden ze behoudend wanneer er structurele dingen moeten veranderen.

“Je bent de eerste die het vraagt”

Tijdens het onderzoek van Van Harten naar duurzame inzetbaarheid onder ziekenhuismedewerkers, merkte ze op dat veel medewerkers niet gevraagd werd naar hun langetermijndoelstellingen. De keren dat ze dit zouden kunnen bespreken, waren tijdens de formele momenten: functionerings- en beoordelingsgesprekken. Maar in die gesprekken werd nooit de vraag gesteld: ‘waar zie je jezelf staan over 5 jaar?’ Toen Van Harten de vraag stelde, antwoordden medewerkers laconiek: “Je bent de eerste die het vraagt.” 

Wat bleek: veel managers waren gericht op operationele zaken, bijvoorbeeld dat medewerkers de flexibiliteit hadden om kinderen van school op te halen. Managers waren zo gericht op de huidige, operationele werkzaamheden – kort op de man zitten – dat de lange termijn werd vergeten. 

Het verwende werknemers-effect

“Het gevaar van te veel ondersteuning gericht op het hier en nu, is dat het voor medewerkers té comfortabel wordt”, legt Van Harten uit. Medewerkers kunnen zich minder bereid voelen om te veranderen en komen zodoende vast te zitten in hun huidige baan. “Daardoor kunnen sommige medewerkers zich ook verzetten wanneer de afdeling of het bedrijf besluit om dingen te veranderen”, legt Van Harten uit. 

Medicijn: meer autonomie

Wat is dan het medicijn tegen het verwende-werknemers-effect?  Volgens Van Harten is dat het evenwicht vinden tussen enerzijds de dagelijkse en operationele ondersteuning en anderzijds het stimuleren van autonomie en persoonlijke ontwikkeling. “Managers moeten een goede balans vinden tussen deze twee, want teveel autonomie is ook niet wenselijk.”

Voor HR is het zaak om met het middle management actief te sparren over hun rol. Van Harten: “Het middle management moet zich bewust zijn van de effecten van te veel persoonlijke en operationele ondersteuning. Zeker als er geen langetermijnperspectief voor medewerkers is.”

Hoe banen worden ingericht

Ook adviseert Van Harten aan HR-managers om goed te onderzoeken hoe zij in hun organisaties een proactieve houding kunnen bevorderen onder de operationele medewerkers. “Proactiviteit is het tegenovergestelde van het verwende werknemers-effect. HR-managers kunnen kijken of banen in hun organisaties voldoende autonomie en afwisseling bieden. Zit er genoeg leervermogen in deze functie zoals deze is ingericht? Daarmee bestrijd je het verwende werknemers-effect.” 

HR zit ook vaak aan tafel bij het hoger management. “Veel topmanagers hebben zelf vaak veel autonomie en weten niet meer hoe het is om in de modder te staan. Daarom moeten HR-managers zich hard maken om de operationele medewerkers ook die autonomie te geven en te laten zien wat de kosten zijn als dat niet gebeurt.”