Regeerakkoord: zo wil het kabinet-Schoof de krapte op de arbeidsmarkt aanpakken

“De krapte op de arbeidsmarkt is voor dit kabinet geen gegeven en verdient een actieve aanpak, deels door innovatie en deels door gerichte arbeidsmigratie.” Dat staat te lezen in het regeerakkoord van kabinet-Schoof, zoals dat op vrijdag 13 september is gepresenteerd.

Het akkoord bevat geen verrassingen op het vlak van arbeidsmarkt- en zzp-beleid. Het hervormingspakket, ingezet door voormalig minister Van Gennip en een uitwerking van onder meer de adviezen van de Commissie Borstlap, wordt doorgezet, zo herhaalt kabinet-Schoof. 

Ook wat betreft arbeidsmarktmigratie is het regeerakkoord een herhaling van wat er al in het hoofdlijnenakkoord staat. Nieuw in het regeerakkoord zijn de ideeën rond de aanpak van de schaarste op de arbeidsmarkt. 

Aanpak arbeidsmarktkrapte

De arbeidsmarktkrapte is volgens het kabinet Schoof “een historisch probleem” dat op lange termijn zal aanhouden, onder andere door demografische ontwikkelingen zoals vergrijzing. Geconstateerd wordt dat personeelstekorten verschillende sectoren, van zorg tot techniek, hard raken. “Als gevolg van de krapte staan de kwaliteit en toegankelijkheid van publieke en private diensten onder druk en wordt de uitvoering van maatschappelijke opgaven flink bemoeilijkt.”

De aanpak van de krapte op de arbeidsmarkt heeft dan ook een apart hoofdstuk in het regeerakkoord gekregen. Met daarin vijf punten:

1. Verhogen van de kwaliteit van werk
   Het kabinet wil dat werknemers een eerlijk loon en goede arbeidsomstandigheden krijgen, met zekerheid over hun toekomst. Dit bevordert innovatie en een betere allocatie van arbeid. Maatregelen zoals het arbeidsmarktpakket zijn bedoeld om dit te realiseren, met een focus op de duurzame inzetbaarheid van de beroepsbevolking.
2. Versterken van de economie door gerichte keuzes
   Het kabinet stelt dat er keuzes gemaakt moeten worden in welke sectoren arbeid wordt ingezet. Dit betekent onder andere het kritisch bekijken van subsidies, regelgeving en de arbeidsvraag van de overheid. Over dat laatste punt stelt het kabinet dat “voor de zorg het uitgangspunt (wordt) gehanteerd dat het werk gedaan moet worden met de mensen die nu al in de zorg werkzaam zijn en de natuurlijke aanwas” en zal de  overheid zal haar eigen personeelsvraag niet laten groeien, want: “de overheid is de afgelopen jaren namelijk een belangrijke aanjager van de arbeidsvraag geweest. “
3. Verhogen van de productiviteit
   Om de productiviteit te verhogen, zet het kabinet in op innovatie en arbeidsbesparende technologieën. In de zorgsector bijvoorbeeld wordt geïnvesteerd in AI. Het kabinet wil samen met sectoren onderzoeken hoe productiviteit verhoogd kan worden en samenwerking stimuleren tussen bedrijfsleven, onderwijs, wetenschap en overheden.
4. Vergroten van duurzame arbeidsparticipatie
   Het kabinet wil het onbenutte arbeidspotentieel beter benutten door bijvoorbeeld ouderen te stimuleren om te werken en het ziekteverzuim terug te dringen. Ook worden er maatregelen genomen om de arbeidsduur van werkenden te verhogen, zoals het programma ‘Meer Uren Werkt!’. Hervorming van het stelsel van inkomensondersteuning moet ervoor zorgen dat meer werken ook daadwerkelijk loont.
5. Verbeteren van de match tussen werkzoekenden en werkgevers
   Het kabinet wil betere matching op de arbeidsmarkt realiseren door publieke en private dienstverlening op het gebied van werk en scholing te bundelen in één Werkcentrum per arbeidsmarktregio. Daarnaast wil het kabinet studenten, zowel jong als oud, beter voorbereiden op de arbeidsmarkt door hen van de juiste vaardigheden en kennis te voorzien via het onderwijs.

Arbeidsmigratie

Op het politiek gevoelige dossier ‘arbeidsmarktmigratie’ wil het kabinet een selectiever en gerichter beleid. Dat moet ervoor gaan zorgen dat arbeidsmigranten “waarde toevoegen aan de Nederlandse economie onder eerlijke omstandigheden”. Hierbij worden verschillende maatregelen getroffen om zowel misstanden tegen te gaan als de economische voordelen van arbeidsmigratie eerlijker te verdelen. De hoofdlijnen van het beleid zijn als volgt:

1. Tegengaan van misstanden
   Arbeidsmigranten wonen en werken vaak onder slechte omstandigheden in Nederland. Het kabinet misstanden met arbeidsmigranten aanpakken en hun  positie (wonen en werken) versterken door de aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten (Commissie Roemer) uit te voeren. Dit houdt onder meer in dat malafide uitzendbureaus worden aangepakt via een toelatingsstelsel (Wet Toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten, die al bij de Tweede Kamer ligt voor behandeling), de Nederlandse Arbeidsinspectie wordt uitgebreid, en flexwerkers meer werk- en inkomenszekerheid krijgen. Ook wil het kabinet dat werkgevers meer verantwoordelijkheid nemen voor de taalscholing van arbeidsmigranten en wordt de handhaving op arbeidsmisstanden verscherpt.
2. Richtinggevende keuzes voor economie en arbeidsmarkt
   Het kabinet maakt keuzes over de gewenste economische structuur, met als doel minder afhankelijk te worden van laagbetaalde arbeidsmigranten. Bedrijven worden gestimuleerd om te investeren in productiviteitsverhogende technologieën, waardoor minder arbeidsmigranten nodig zijn. Bovendien wordt een Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Arbeidsmigratie uitgevoerd om de invloed van overheidsbeleid op arbeidsmigratie te analyseren, en wordt samengewerkt met de SER voor advies over gerichte arbeidsmigratie.
3. Afwegingskader voor nieuwe bedrijvigheid
   Samen met gemeenten en andere partijen ontwikkelt het kabinet een afwegingskader voor nieuwe bedrijvigheid, rekening houdend met de impact op arbeidsmigratie, ruimte en energie. Dit kader moet voorkomen dat lokale voorzieningen zoals huisvesting onder druk komen te staan en helpt gemeenten om te bepalen welke bedrijfslocaties geschikt zijn voor nieuwe bedrijvigheid. Werkgevers krijgen meer verantwoordelijkheid voor het huisvesten van hun arbeidsmigranten.
4. Aanscherping kennismigrantenregeling
   Kennismigratie blijft van groot belang voor de Nederlandse kenniseconomie en innovatiekracht. Het kabinet wil de kennismigrantenregeling aanscherpen door de eisen voor kennismigranten en hun werkgevers te verhogen, zoals strengere salariscriteria. Hiermee wil het kabinet ervoor zorgen dat alleen internationaal talent wordt aangetrokken dat echt nodig is voor de Nederlandse economie, terwijl misbruik van de regeling wordt voorkomen.
5. Stimuleren van arbeidsparticipatie binnen Nederland
   Het kabinet wil de arbeidsparticipatie van mensen die al in Nederland zijn vergroten. Dit geldt onder meer voor gezinsmigranten, statushouders en asielzoekers die naar verwachting een verblijfsvergunning zullen krijgen. Door hen te stimuleren om deel te nemen aan de arbeidsmarkt, worden zij sneller geïntegreerd en dragen zij bij aan hun eigen opvangkosten.
6. Internationale samenwerking
   Arbeidsmigratie vraagt om samenwerking binnen de Europese Unie en daarbuiten, schrijft het kabinet. Ze zet zich in voor eerlijke arbeidsmobiliteit door oneigenlijke detachering van derdelanders tegen te gaan, de Europese Arbeidsautoriteit te versterken en samen te werken met landen van herkomst rond terugkeer en informatievoorziening.

Wetgevingspakket hervorming arbeidsmarkt en wensen uit de Kamer

Zoals al voor de zomer duidelijk werd in het hoofdlijnenakkoord, zet minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het hervormingspakket van zijn voorganger Van Gennip integraal door. Hierbij zullen op — niet onbelangrijke — details ongetwijfeld nog aanpassingen nodig zijn om dit pakket door de Tweede en Eerste Kamer te krijgen. Lees daarover meer in dit artikel op ZiPconomy.nl.

Op 23 oktober praat de Tweede Kamer met minister Van Hijum verder over het arbeidsmarktbeleid.