Beginnen met handhaven op schijnzelfstandigheid, of niet? Tweede Kamer vraagt raad

Werkgevers die zelfstandigen inhuren terwijl zij werknemers in dienst moeten nemen, lopen over vier maanden kans op boetes en naheffingen van loonbelasting en sociale premies. De Belastingdienst maakt zich namelijk klaar om vanaf 1 januari 2025 de regels rondom de inhuur van zzp’ers weer volop te handhaven. Tenminste, als de Tweede Kamer de handhaving niet opnieuw opschort.

Het kabinet, het werkveld en de Belastingdienst… iedereen is het ermee eens: er zijn nieuwe, duidelijkere regels nodig rondom de inhuur van zzp’ers. Maar die nieuwe wetgeving is nog lang niet af. Handhaving werd in 2016 opgeschort, omdat de regels niet duidelijk genoeg waren. De politiek heeft een dilemma: moet de handhaving opnieuw uitgesteld worden totdat het probleem is opgelost? De Tweede Kamer vraagt op 5 september belangenbehartigers om raad tijdens een rondetafelgesprek.

Problemen

In de tussentijd maken werkgevers, bemiddelaars en zelfstandigen zich zorgen over de hervatting van de handhaving. Het ministerie van Financiën heeft zelf een flink probleem als er plotseling een hoop professionals niet meer als zelfstandigen kunnen werken. Lees daarover meer in dit artikel. Dat geldt voor veel meer organisaties, vooral in de publieke sector en het mkb.

Veel professionals willen namelijk nadrukkelijk als zzp’er werken, ook als het volgens de regels twijfelachtig is of dat mag. Vooral het woord ‘twijfelachtig’ is hier belangrijk. Of iemand als zzp’er mag werken, is niet altijd duidelijk.

Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer blijkt dat het de Belastingdienst ‘ontbreekt aan een stelsel om te kunnen handhaven’. Regels zijn complex, fiscale en arbeidsrechtelijke beoordeling lopen door elkaar heen en de fiscus heeft te weinig controleurs. Ook voor werkgevers is het ingewikkeld. Er bestaat een webmodule om te checken of je een zzp’er mag inhuren, maar die wordt weinig gebruikt en de uitkomsten zijn omstreden.

De Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN), de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU) en vakbond FNV delen donderdag hun visie met de Kamerleden. Zij hebben hun standpunten vooraf al gedeeld via position papers.

FNV: ‘Maak een duidelijke planning, begin bij bemiddelingsbureaus’

Vakbond FNV vindt het ‘hoogst noodzakelijk’ dat het handhavingsmoratorium op schijnzelfstandigheid snel wordt opgeheven. De vakbond noemt de handhavingspauze ‘feitelijk een uitnodiging om de wet niet na te leven’.

“Het is niet de bedoeling dat evidente zelfstandigen plotseling werknemer moeten worden”, schrijft FNV. Daarom dringt de vakbond erop aan dat werkenden in elk geval geen naheffingen en boetes krijgen. Verder wil FNV dat de Belastingdienst ‘verstandig en geleidelijk’ begint met de controles. “Zorg voor een duidelijke planning en begin bij de duidelijkste en schadelijkste gevallen van schijnzelfstandigheid. Pak de bemiddelingsbureaus aan die willens en wetens geld verdienen aan schijnzelfstandigheid.”

ABU: ‘Duidelijkheid is bittere noodzaak’

Uitzendbureaus hebben ‘weinig tot geen weerstand’ tegen de hervatting van de handhaving, staat in het visiestuk van de ABU. De politiek en de Belastingdienst moeten de handhaving wel ‘evenwichtig’ aanpakken, zodat het geen negatieve gevolgen heeft voor opdrachtgevers, voor intermediairs en voor de zzp’ers. En dat betekent volgens ABU toch echt eerst de regels verbeteren. “Voor de rechtszekerheid en de continuïteit is duidelijkheid bittere noodzaak.”

Binnen de nieuwe regelgeving moeten zelfredzame, vrijwillige zzp’ers de ruimte krijgen, vindt ABU. De bond noemt het ‘betreurenswaardig’ dat ondernemerschapscriteria nu geen rol spelen in de beoordeling van de arbeidsrelatie. Verder zou handhaving moeten beginnen bij onvrijwillige zzp’ers met lage tarieven. Uitzendorganisaties maken zich zorgen dat inspecteurs zich vooral gaan richten op ‘goed georganiseerde bedrijven en bemiddelaars, terwijl malafide bureaus en opdrachtgevers mogelijk buiten schot blijven’.

VZN: ‘Voorkom verdere onrust’

Ook de Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) ziet dat er onrust ontstaat en vindt dat ‘ongewenst’. Daarom is de vereniging tegen opheffing van het moratorium zolang er geen nieuwe regelgeving is. Net als ABU pleit de vereniging voor zelfstandigen om handhaving vooral te richten op zzp’ers met lage tarieven.

VZN verwijst naar de conceptwet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR). Een van de onderdelen van dit plan is een rechtsvermoeden van werknemerschap onder een uurtarief van 33 euro. Dat zou het richtsnoer moeten zijn voor handhaving, schrijft VZN.

“Als dat tarief de insteek is van handhaving op schijnzelfstandigheid is daar alle begrip voor op te brengen. […] Dit schept duidelijkheid en voorkomt verdere onrust.”

Politieke verdeeldheid

Het rondetafelgesprek donderdag is een initiatief van politieke partijen VVD en GroenLinks-PvdA. Deze twee partijen staan tegenover elkaar als het gaat over de hervatting van handhaving. Tweede Kamerlid Thierry Aartsen (VVD) maakt zich flinke zorgen over mogelijk ongewenste effecten van het opstarten van de handhaving rond schijnzelfstandigheid. Wat hem betreft moet handhaving zich focussen op mensen die gedwongen zzp’er zijn, zei hij in de podcast ZiPtalk.

Mariëtte Patijn (GroenLinks-PvdA) wil juist dat de handhaving zo snel mogelijk weer begint. Wat haar betreft had de handhaving nooit opgeschort mogen worden. “Het is simpel: als er een wet is, moet je je eraan houden”, zegt ze tegen ZiPconomy. “Als Tweede Kamer hebben wij de verantwoordelijkheid om te zorgen voor goede wetgeving. Als een wet niet klopt, dan moeten we hem aanpassen. In dit geval kunnen we twee dingen doen: handhaven of het hele arbeidsrecht en sociale zekerheidsstelsel aanpassen. Selectief handhaven, dat is raar.”

Aarsten vindt het een goed idee om te werken met een rechtsvermoeden bij een laag tarief, Patijn niet. Zij vreest namelijk dat schijnzelfstandigen geen gebruik van dit recht zullen maken.

Volg het politieke nieuws op HR Morgen

In het dossier schijnzelfstandigheid houden we je op de hoogte van de politieke, maatschappelijke en juridische ontwikkelingen rond de beoordeling van arbeidsrelaties.

In dit artikel lees je meer over de uitkomsten van het rondetafelgesprek over het opheffen van het handhavingsmoratorium. Dit gesprek is een opmaat naar 12 september, dan praat de Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid met de nieuwe minister Eddy van Hijum over zzp-beleid. Daags erna lees je ook de hoogtepunten van dit debat op HR Morgen.