Veel passie, een beetje stress? Welke energieën heb je nodig voor een topteam?

Iedereen kan zich voorstellen hoe het is om in een team met veel of weinig energie te werken. Of in een team met goede of slechte energie. We weten allemaal hoe dat voelt. Toch is het voor veel mensen lastig om de vinger op teamenergie te leggen.”

Dr. Cees van der Zwan is gepromoveerd op TeamEnergie. Hij helpt teams en teamleden mooie prestaties te leveren én tegelijk plezier te hebben. Samen met zijn partner schreven zij het boek ‘Teamenergie’.

Kun je een poging wagen, wat is teamenergie eigenlijk?

“Teamenergie ontstaat als twee of meer mensen met elkaar samenwerken. Interacties zijn als het ware energetische processen die prikkels (vonkjes) geven. Als het goed is krijg je van collega’s positieve prikkels om een stapje verder in die samenwerking te zetten.”

En als het minder goed is slurpt die samenwerking energie.

“Je hebt vaak al heel snel door in wat voor soort team je terecht bent gekomen. Ken je de uitspraak ‘Trust the vibe you get, energy doesn’t lie’? Als ik in een team stap, dan stapt het team ook een beetje in mij. Als je in een sprankelende omgeving werkt, word je uitgenodigd om daarin mee te gaan.”

Je beschrijft in je boek zes soorten energieën – stress, passie, ongemak, comfort, berusting en ruimte. Al die energieën hebben we nodig in een team. Maar van sommige energieën hebben we veel nodig en van anderen maar een beetje. Vooral passie-energie moet ruim aanwezig zijn.

“Daar wil je het liefst zo veel mogelijk van hebben. Teams met veel passie-energie zijn bevlogen, willen samen leren, coachen elkaar, tonen veerkracht en vieren successen. Maar passie-energie moet wel in een goede verhouding staan tot die vijf andere energieën. Teams hebben bijvoorbeeld ook een beetje stress-energie nodig. Vraag het maar aan topsporters. Voor een wedstrijd bouwt de stress zich op. Dat hebben ze nodig om een prestatie te kunnen leveren.”

Je noemt ook berusting-energie, waarom hebben we dat nodig?

“Berusting is de acceptatie dat dingen soms gaan zoals ze gaan. Zonder berusting ben je je overal en voortdurend tegen dingen aan het verzetten. Een beetje berusting is dus best wel prima; en dat geldt voor ongemak ook. Ongemak-energie wijst je op dingen die niet goed lopen en zorgt ervoor dat we dingen aanpakken.”

En wat als energieën uit balans zijn, als er bijvoorbeeld te veel stress-energie is?

“In teams met veel stress-energie, daar waar bijv. de werkdruk hoog is of er andere stress veroorzakende factoren zijn, raken individuele teamleden steeds meer in zichzelf gekeerd. Je herkent het vast: het is druk, dus je staat een half uurtje eerder op en je gaat een half uurtje langer door. Harder werken, geen lunchpauzes nemen. Mensen zoeken de oplossing heel erg in zichzelf. En doordat je steeds meer in jezelf gekeerd raakt heb je ook steeds minder ruimte in je hoofd én agenda om bijvoorbeeld even met een collega te sparren. Dus individueel is iedereen knetterhard aan het werk, maar we maken helemaal geen gebruik meer van elkaars kwaliteiten. De grond onder het team – elkaars kwaliteiten kunnen zien en inzetten – dat wat het team sterker maakt verdwijnt naar de achtergrond. Wij als team is ik als individu geworden. Iedereen zet individueel veel energie in maar het team als geheel heeft juist weinig energie.”

En wat als er juist veel comfortenergie is?

“Ik was bij een ROC waar net een medewerkeronderzoek was gedaan. Een aantal teams scoorde ver boven het landelijk gemiddelde. Medewerkers waren hartstikke tevreden. Alleen wat opviel was dat de tevredenheid van de studenten bij deze teams veel lager was dan je zou verwachten.

Dit is precies wat we vaak tegenkomen als teams hoog in hun comfortenergie zitten. In deze ‘vakantieteams’ voelt het lekker, het is er relaxed, er is een vriendelijke sfeer en weinig stress – waarom zou je dat veranderen?”

Vertel!

“In dit soort teams merk je dat de mentale scherpte naar de achtergrond verdwijnt en dat leergierigheid ten koste gaat van comfort. Dat gaat ook gepaard met het uithollen van prestaties. Dat zie je dan terug in een lage klanttevredenheid.”

Is het lastig om een team dat lekker in z’n comfort zit weer een beetje wakker te schudden?

“Jazeker. Kijk, teams die hoog in de stress zitten bevinden zich in een vervelende situatie. Daar wil iedereen uit het team uit en dan ben je bereid daar iets voor te veranderen. Maar een team dat hoog in z’n comfortenergie zit voelt geen urgentie om iets te veranderen. Ze zullen fel verdedigen wat ze met z’n allen zorgvuldig hebben opgebouwd.

Als je met zo’n groep aan de slag wil leidt dat zeker op korte termijn tot veel irritatie – want waarom zou je gaan sleutelen aan iets wat goed is?

Dat zijn lastige trajecten. Je kunt op de urgentie wijzen. Want als tevredenheid van studenten achterblijft gaan ze andere studies kiezen. Je kunt ook in gesprek gaan: het is nu comfortabel om vast te houden aan de status quo, kun je je ook voorstellen dat het comfortabel kan voelen om als team in beweging te zijn? Zodat je samen kunt groeien en ontwikkelen.”

Kun jij zien welke energieën er in het team aanwezig zijn?

“Wij brengen het in kaart met een vragenlijst, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Daarmee kunnen we laten zien welke energieën er zijn en in welke mate. Zo kunnen we het team een spiegel voorhouden en de eigen energie vergelijken met een energiek team waar juist wel die balans tussen presteren en plezier maken aanwezig is.

In elk team zijn er altijd zes energieën aanwezig. De meting maakt duidelijk inzichtelijk welke van de zes energieën fors verschilt van wat je het liefst zou zien en welke er juist heel dichtbij zitten. Dankzij andere onderzoeken weten ook het verband tussen de zes energieën en de effecten op het prestatieniveau, verloop, verzuim en aantrekkelijkheid van het team.”

Waarom is dit nou zo’n belangrijk thema voor HR? Er zijn al zo veel andere thema’s waar ze ook mee moeten dealen.

“We waren laatst bij een team dat hoog in de stress-energie zit. De werkdruk was enorm. Ze dachten dat op te lossen door de missie en visie scherper te stellen. Maar een missie en visie ging ze in dit stadium niet helpen. Een team dat hoog in de stress zit is daar niet ontvankelijk voor. Ook niet voor thema’s als diversiteit, inclusiviteit of sociaal psychologische veiligheid. Je moet eerst ruimte creëren. In dit geval door heel duidelijke prioriteiten te stellen. Pas daarna komt er weer ruimte in ons hoofd en onze agenda om ook over andere dingen na te denken. HR kan met deze inzichten en kennis teams beter ondersteunen bij hun eigen groei en ontwikkeling en ook veel beter een afweging maken voor de te kiezen interventies.“

Wat kan een team nu doen?

“Het is misschien een vreemde reactie van een externe coach maar wij zijn van mening dat teamleiders vaak te snel de hulp inroepen van externe coaches of adviseurs. Soms heeft een team een eerste zetje nodig maar als het eenmaal in beweging is dan kan het team echt heel veel zelf.

Teams weten intuïtief vaak hartstikke goed wat er nodig is. Er is veel kunde en kennis in teams aanwezig. Als ze dat durven te gebruiken dan kunnen ze zelf stappen maken. Uiteindelijk is het team zelf eigenaar van de energie.”